Skocz do głównej treści strony
PCEN

Złota dziesiątka nauczycieli Zdolnych z Pomorza. Marcin Szopiński

Prezentujemy tegoroczną ZŁOTĄ DZIESIĄTKĘ nauczycieli, którzy w projekcie „Zdolni z Pomorza” udowodnili, że są EKO:

  • E – jak entuzjazm, empatia, energia. Nauczycielska pasja, które sprawia, że lekkie są nawet „ciężkie norwidy”. „Szaleństwo”, które zaraża uczniów.
  • K – jak kreatywność, zarówno na poziomie konstruowania programów autorskich, jak i na poziomie innowacyjności metodycznej.
  • O – jak otwartość, optymizm i odwaga samodzielnego myślenia, przekraczania granic oraz podejmowania zagadnień i problemów trudnych, ale interesujących i potrzebnych.
zdolni

23 marca 2021, LCNK Chojnice, Marcin Szopiński, KOMPETENCJE SPOŁECZNE - KREATYWNOŚĆ (poziom szkoły ponadpodstawowej)

Wstępną, „rozgrzewkową” częścią spotkania jest przypomnienie zadania z ostatnich zajęć. Uczniowie mieli przygotować po dwa zdjęcia, które poprzez obraz miały ich określić, scharakteryzować. Nieobecny na poprzednim spotkaniu uczeń teraz ma okazję przedstawić swoją pracę. Zdjęcia są zaskakujące. Pierwsze przedstawia mamę i brata, upozowanych i wystylizowanych. To „kotwica”. Przy omawianiu fotografii uczeń mówi o powadze, bezpieczeństwie i opiekuńczości, ale młoda kobieta na zdjęciu (mama) pomimo powagi, delikatnie uśmiecha się samymi kącikami ust i oczami. Zdjęcie jest pełne ciepła i mimo pozornej neutralności – radosne. Druga fotografia, „moje wnętrze”, to sylwetka człowieka (w domyśle – autora) ułożona z przedmiotów, które są mu bliskie lub które go bezpośrednio otaczają – są to ulubione książki, maskotki, gadżety. Po obejrzeniu tych oryginalnych i przemyślanych artefaktów pozostali uczniowie dzielą się swoimi wrażeniami – wszyscy są zachwyceni pomysłem, zwracają uwagę na „podprogowy” przekaz zawarty w obu pracach, konstatują, że zostały świetnie skomponowane i pozwalają rozpoznać autora oraz trafnie go charakteryzują. Również Pan Profesor bardzo wysoko ocenia wartość obu prac i dziękuje autorowi, podkreślając oryginalność i kreatywność jego myślenia.

Dalsza część zajęć skupiona jest wokół kilku filmów dokumentalnych, które uczniowie mieli za zadanie obejrzeć wcześniej, a teraz przypominane są ich króciutkie fragmenty. Wszyscy uczestnicy (nauczyciel i uczniowie) rozmawiają przy włączonych kamerkach, co pozwala na utrzymanie żywego, autentycznego kontaktu i dobrego tempa rozmowy. Ponieważ tematem bloku zajęć są „Emocje”, a dzisiejsze zajęcia poświęcone są zagadnieniu otwartości i szczerości wobec otoczenia, niezwykle trafny wydaje mi się wybór pierwszego z omawianych filmów – to pełnometrażowy, fabularyzowany dokument Jacka Bławuta z 1997 roku, zatytułowany Nienormalni. Jest to filmowy zapis dokumentu inscenizowanego, a właściwie eksperymentu pedagogicznego, polegającego na tym, że do domu opieki społecznej, gdzie przebywają dzieci i młodociani upośledzeni umysłowo przybywa nowy wychowawca, muzyk, który pracuje ze swoimi podopiecznymi, próbując ukazać im samym tkwiący w nich potencjał oraz wrażliwość.

Na stronie FILMWEB” znajdziemy opis filmu: Pełnometrażowy portret młodych ludzi upośledzonych umysłowo, utrzymany na pograniczu dokumentu i fabuły. Z jednej strony "Nienormalni" spełniają wszystkie warunki utworu dokumentalnego; wszyscy grają tu samych siebie, zdjęcia nakręcone zostały w 1989 roku w różnych ośrodkach wychowawczych na terenie Polski, m.in. w Legnicy, Łodzi, Pabianicach, Warszawie, główny wątek orkiestry - w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Kozicach Dolnych niedaleko Lublina. Z drugiej strony, film został zrobiony metodą fabularną: główny bohater, Leszek Ploch , zwykł wprawdzie jako muzyk pracować z dziećmi upośledzonymi, tu jednak działa jak protagonista filmu fabularnego. Film pokazuje proces stopniowego nawiązywania kontaktu, usuwania uprzedzeń, przełamywania barier - między organizatorem "orkiestry" a jego podopiecznymi. Autorowi chodziło o zjednanie sympatii dla pozornie "nienormalnych" tytuł jest oczywiście ironiczny. Udało się to w ogromnym stopniu; film zdobył mnóstwo nagród, m.in. Nagrodę Specjalną za największe wydarzenie artystyczne na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, Don Kichota - doroczną nagrodę Polskiej Federacji DKF, Nagrodę FIPRESCI Festiwalu w Mannheim, Nominację do Europejskiej Nagrody Filmowej - https://www.filmweb.pl/film/Nienormalni-1990-112694/descs (2021-05-05)

Uczniowie mieli za zadanie scharakteryzować poszczególnych bohaterów filmu, przy czym najpierw dzielili się ogólnymi wrażeniami, a następnie, coraz bardziej szczegółowo i wnikliwie określali prezentowane w filmie postawy bohaterów, ich sposoby radzenia sobie z trudnościami, ambicje, dążenia, marzenia, pragnienia i cele.

Przy okazji, wraz z Panem Profesorem, uczniowie rozważali pojęcia „normalny” i „nienormalny”, odnosząc się do ironicznego określenia zawartego w tytule. Pojawiło się też pytanie o gatunek filmowy. Wszyscy mieli świadomość, że poszczególne sceny filmu były przygotowywane, stanowiły rodzaj dramy, której wszyscy uczestnicy zdawali sobie sprawę z obecności kamery. Jednak uczucia, które przeżywali bohaterowie, były autentyczne. Pan Szopiński przytacza fragmenty recenzji filmu Bławuta, dzięki którym uczniowie tworzą roboczą definicję pojęcia „prawdy” filmowej („prawdy” artystycznej), która nie jest tożsama z prawdą życiową, ale przekazuje wiedzę o świecie i o człowieku głębszą i bardziej autentyczną niż ta ostatnia.

Dla lepszego zrozumienia tego problemu Pan Profesor odwołuje się do poznanych na wcześniejszych zajęciach filmów dokumentalnych Krzysztofa Kieślowskiego oraz pokazuje fragment innego filmu Jacka Bławuta, Moralność kamery. Pojawia się tam sformułowanie „dokument nieczysty”, jako określenie hybrydowego gatunku filmowego, łączącego dokument z inscenizacją.

Uczniowie zwracają uwagę, że bohaterowie filmu są w takim dokumencie „używani”, wykorzystywane są ich autentyczne zachowania i przeżycia, co może budzić wątpliwości moralne, chociaż intencje reżysera są szlachetne. Ten sposób pracy z aktorem-naturszczykiem wymaga więc wielkiej delikatności i poszanowania godności jednostki.

Po zakończeniu dyskusji Pan Profesor zaprasza uczniów do obejrzenia kolejnego filmu dokumentalnego, 20-minutowej etiudy filmowej Emi Buchwald z 2016 roku, zatytułowanej Nauka. Na stronie FILMWEB można znaleźć krótki opis: W pewnej szkole podstawowej dzieci mają nauczyć się recytacji wiersza Juliana Tuwima „Nauka”. Poetycka fraza czasem jest niezrozumiała, niektóre słowa wymagają wyjaśnienia, ale z pomocą przychodzą rodzice. Niestety nie wszystkie metafory da się przetłumaczyć w niebudzący wątpliwości sposób, a poezja zderza się z prozą życia – zwłaszcza gdy w telewizji akurat trwa transmisja meczu Legii Warszawa. Niektórzy dostaną czwórki, inni dwóje, ale z tej lekcji każdy coś wyniesie - https://www.youtube.com/watch?v=Hu3SmSLBTjI (2021-05-05)

Jest to dokument pokazujący paradoksy nauczania szkolnego. Uczniowie czwartej klasy szkoły podstawowej starają się zrozumieć i z pomocą niezwykle zaangażowanych w ten proces rodziców interpretować wiersz Juliana Tuwima, ale przede wszystkim próbują odczytać zawarte w nim poetyckie przenośnie. Poszczególne sceny wydają się chwilami zabawne, ale absurdalność sytuacji, w której dzieci mają za zadanie nauczyć się na pamięć tekstu kompletnie dla nich nie zrozumiałego i wkładają w swoją pracę wielki wysiłek (w dodatku poparty ogromną pomocą rodziców), ukazuje pułapkę, w jakiej tkwi polska szkoła i cały system edukacji.

Po obejrzeniu filmu uczniowie dzielą się wrażeniami, zwracają uwagę na zaangażowanie rodziców w pracę z dziećmi, różnorodność sposobów służących przybliżeniu dziewięciolatkowi pojęć, terminów, cytatów i aluzji kulturowych, mogących stanowić trudność nawet w przypadku dorosłego czytelnika, czy wreszcie na postawę nauczycielki, która wymaga i ocenia, często publicznie upokarzając swoich uczniów i w efekcie obniżając ich wewnętrzną samoocenę oraz poczucie własnej wartości.

Pan Profesor wysłuchuje tych opinii, a następnie formułuje kolejne pytania szczegółowe: Czy życie jest nauką? Jaki jest obraz szkoły w tym filmie? Czy ten obraz szkoły jest zbieżny z Waszymi własnymi doświadczeniami?

Uczniowie mówią teraz o sobie, o swojej szkole, o swoich rodzicach. Jedna z uczennic jest sama córką nauczycielki i stwierdza, że jej mama nie byłaby w stanie dać jej takiego wsparcia, jak rodzice ukazani w filmie, ponieważ jest nieustannie zaangażowana w swoją pracę, a okres pandemii jeszcze tę sytuację wyostrzył („mama jest w domu, ale właściwie wcale jej nie ma”). Wszyscy zgadzają się, że toksyczność i absurdalność sytuacji ukazanej w filmie odzwierciedla stan faktyczny, chociaż z pozoru może się wydawać, że jest to obraz satyryczny.

Po podsumowaniu dyskusji emocje opadają, pojawia się refleksja dotycząca wartości dokumentu inscenizowanego, który często w skondensowanej, krótkiej formie potrafi przedstawić syntetyczną diagnozę ważnego problemu społecznego.

Kończąc spotkanie Pan Profesor proponuje, by uczniowie na następne zajęcia (za tydzień) wcielili się w rolę scenarzysty i spróbowali zaprojektować swój własny film o szkole. Prosi o przygotowanie szkicu scenariusza; wystarczy nawet jedna (pierwsza) scena i komentarz opisujący koncepcję i ogólne przesłanie filmu. Przedstawione projekty posłużą najpierw jako podstawa do dyskusji, a potem – może uda się stworzyć z nich zbiorową dramę, a nawet etiudę filmową.

Autorski program, realizowany przez Pana Marcina Szopińskiego zasługuje na uznanie. Świetny dobór materiałów dydaktycznych (ambitne i interesujące filmy, odwoływanie się do profesjonalnych recenzji i literatury naukowej) połączony z tematyką bliską uczniowi i leżącą w centrum jego zainteresowań (szkoła, edukacja, rodzina, pandemia, samotność, alienacja, stres) sprawiły, że zajęcia były niezwykle pożyteczne i z pewnością pobudzały do samodzielnego myślenia. Sposób prowadzenia zajęć i wybrane metody (dyskusja, praca z filmem, projekt indywidualny i zbiorowy) doskonale realizują przyjęte przez Prowadzącego cele dydaktyczne i wychowawcze. Z pewnością uczniowie Pana Profesora mają okazję do rozwinięcia własnych ambicji intelektualnych i artystycznych. Jestem też przekonana, ż po tych zajęciach łatwiej im będzie znaleźć swoje własne miejsce w świecie i wyrażać swoje emocje w sposób otwarty i odpowiedzialny, z szacunkiem i uwrażliwioną uwagą wobec otoczenia.

Bez tytułu
 
Bez tytułu1
 
nagłówek-listownika-kolor

Przejdź do góry strony